Project Glas (Collectiekennis 2.0)

december 2024 - december 2025

In vele kunstcollecties zitten glazen objecten, meestal onder de noemer ‘toegepaste kunst’, maar ook kennen kunstcollecties kunstwerken van glas zoals werken van Maria Roosen, Patricia Kaersenhout of Ettore Sottsass. Glas is als materiaal vaak onderbelicht en onderzoeken worden veelal achter gesloten deuren uitgevoerd.

Het project richt zich voornamelijk op glasobjecten uit de twintigste en eenentwintigste eeuw, waaronder kunstobjecten, fabrieks- en studioglas, in Nederlandse en Vlaamse museale collecties. Ook zullen, zo nodig, enkele oudere voorwerpen aandacht krijgen om een aantal specifieke degradatievormen te kunnen opnemen in het gewenste overzicht. Doel van het eenjarige project is tweeledig.
In de eerste plaats leidt het project tot een digitaal platform waarin bestaande kennis en onderzoeksresultaten over glas, die nu niet openbaar beschikbaar zijn, een plaats kunnen vinden en gekoppeld worden. Zo wordt beschikbare kennis zichtbaar, vindbaar en bruikbaar.
Het platform vormt een basis, die in de toekomst verder ingevuld en uitgebreid kan worden. De bandbreedte van de digitale infrastructuur varieert van afbeeldingen met kunsthistorische informatie over objecten tot informatie over receptuur, schadefenomenen zoals ‘glasziekte’ (atmosferische glasdegradatie) en natuurwetenschappelijke onderzoeksresultaten ten dienste van diagnostisering van de conditie van glas en onderbouwing van (preventieve) conserveringsmaartregelen.
Bestaande informatie en onderzoeken worden opgenomen of er wordt naar verwezen. Het digitale platform maakt de relatie inzichtelijk tussen aspecten van het ontwerp- en maakproces, receptuur, samenstelling en de conditie van het glas, en plaatst het geheel in kunsthistorische context. Er is de mogelijkheid om vergelijkbare objecten toe te voegen uit andere collecties. Hierbij betrekken we de SBMK-partners.

De structuur van het digitale platform is zo ingericht dat er ruimte is voor veel verschillende soorten glas, soorten glasobjecten en soorten kennis. Doel van dit project is om de basisstructuur van het digitale platform neer te zetten.

Daarnaast onderzoeken we of delen uit de unieke, veelzijdige, fysieke studiecollectie van glaskunstenaar Sybren Valkema (1916-1996), met circa honderd objecten, als referentiecollectie toegankelijk kunnen worden gemaakt voor onderzoekers.

Twee basis bronnen
De twee bronnen voor de inhoud van het digitale platform vormen de zogenoemde ‘Gidscollectie’ van Museum Boijmans Van Beuningen en delen uit het ‘Archief Valkema’, in beheer van Stichting Vrij Glas.
De ‘Gidscollectie’ bestaat uit circa tachtig objecten uit de glascollectie van het museum, waarvan de conditie al vijftien jaar extra in de gaten gehouden wordt. Recentelijk is hier verder onderzoek naar verricht in het kader van glasinstabiliteit. Door de ouderdom en tijdspanne waarover deze collectie is opgebouwd, kan de collectie een referentiepunt vormen voor bijvoorbeeld degradatiefenomenen.
Het ‘Archief Valkema’ is een uniek archief, opgebouwd door glaskunstenaar en docent Sybren Valkema. Het bevat veel informatie over het vormgevingsproces van glas en verschillende technieken, inclusief receptuur en experimenten. Het archief bestaat uit meer dan 100.000 (gedigitaliseerde) documenten over de productie van specifieke glasobjecten met recepten, ontwerptekeningen en lesmateriaal naast meer algemene informatie over procedés, gereedschappen, etc.

Het is de bedoeling om de informatie uit deze twee bronnen te koppelen. De voorbeelden die we hiervoor kiezen, worden ook voorgelegd aan het Glasmuseum Leerdam en de musea die partner zijn van de SBMK.
Een ruime hoeveelheid collecties wordt op deze manier betrokken bij de invulling van het digitale platform.


Project Glas - collectiekennis 2.0 is mede mogelijk gemaakt door